Merhaba arkadaşlar,

Potansiyometre transistör ile kullanılması gerekir. Bunun nedenini örnekler vererek anlatacak ve konuya açıklık getirmeye çalışacağım.

Tabi şunu da söyleyeyim akım yükünüz çok düşükse yani bir veya bir kaç led kullanıyorsanız transistöre ihtiyaç duymazsınız. Böyleyse transistörsüz olarak direkt bağlanabilir.

Ama genellikle motor veya led grubu gibi biraz da olsa yüksek akım çeken elemanlar bağlanır ve buna transistör ister.

Hatta çekilen akıma göre transistörü seçmek gerekebilir.

Öncelikle Potansiyometreyi bir tanıyalım…

Potansiyometre Nedir?

Potansiyometre: kısaca direncin ayarlı olan halidir.

Standart üzerinde renkler bulunan basit dirençler akımı sabit bir şekilde kısıtlarken, potansiyometre 0 ila üzerindeki yazılı değer kadar oranda direnci ayarlar.
Misal 100K değerinde potansiyometrede ayar düğmesi en sağda sonda çeviriliyken o anki direnç değeri üzerinde yazan değeri alır. Yani o anda uçlarındaki direnç 100K dır.
Yarısı oranda çevirirseniz 50K olur.
(Sabit dirençlerde 100K da sapma değeri yani tolerans daha düşüktür %2 falan ama ayarlı dirençte bu tolerans daha büyüktür %5± değişebilir.)

Ayar düğmesini en sağdan sola doğru yani düşüğe doğru çevirdikçe potansiyometrenin (100K=>70K=>30K) direnci düşmeye başlar.

Potansiyometre Devreye Nasıl Bağlanır?

Potansiyometre yüke direkt olarak bağlanmaz. Bağlanılırsa pot un ayar düğmesini çevirdikçe direnci ayarlayan pot içindeki materyal akımı kaldıramayacağı için içinden kıvılcım çıkacaktır.

Biraz daha zorlarsanız zaten potunuz çok basitçe yanar.

Gelin potansiyometreyi transistör ile bağlayalım…

En basit bağlantı şeması hareketli görseldeki gibidir. Daha basitini de aşağıya çizeyim:

Potansiyometre ile ilgili piyasadan derlediğim devreler:

Sadece transistör değil mosfet ve regülatör de bağlanabilir.

Resimde regülatör bağlı bir devre görülmekte.

1. 12Volt ve 1Amperlik güç değerinde basit bir ayarlayıcı:
   
   Bu devre ile basit motorları ve uzun olmayan led şeritlere ayar verebilirsiniz.
   Kaynak:https://www.hbmacit.com/2020/05/23/lm317-ile-ayarlanabilir-guc-kaynagi-yapimi/ 
2. 12 Volt Daha güçlü basit ayarlayıcı:
   3-5 amperlik Daha güçlü bir devre
   
   Kaynak: Forumdonanım Sitesinde bir paylaşım.
3. Kendi kullandığım ve basit bir düzenek:
   

Bu devrede BDX53C NPN Transistör ve 10K Potansiyometre kullanılmıştır. Bu Transistör: 8A VE 100V. Değerlerde kullanım özelliğine sahiptir.

BDX54C Gibi değişik tipte transistör elinizde ne varsa kullanabilirsiniz. Sadece elinizdeki transistörün akım kapasitesine bakın ve yükünüzün akım kapasitesinden yüksek olmasına dikkat edin.

Ayrıca şunu belirteyim ki çektiğiniz akım yüksek ise bu transistörleri zorladığınızda ısınacaktır. Sınır değere yakın çekilen akımlarda kullanılırken ısınıp bir yerleri yakmaması için ve yanmaması için alüminyum soğutucu ile bağlayabilir, hatta soğutucunun da üzerine fan ekleyebilirsiniz. Ben bu devreyi evdeki damacananın bardağa suyu foş diye doldurmasından üzerimize su sıçramasından sıkıldığım için yapmıştım ve devre 1-3 A. arası bir akım çektiğimden fan veya soğutucu kullanmadan işimi hallettim. Artık sürahi doldururken potu sona dayıyorum ama küçük bardağa su doldururken potu kısıyorum 🙂

Damacana Su Hız Kontrolü:

Yukarıda elimde tutmuş olduğum devre damacana hız kontrolünü yaptığım bir devreye takılmıştır.
Kırmızı kablo 12+ volt ve siyah kablo 12-volt şeklindedir. Turuncu kablo yüke giden + kutuplu kablodur. O kabloyu yüke bağlıyorsunuz ve yükten çıkanı da siyah kabloya bağlıyorsunuz.

Sorularınız olursa bana yazabilirsiniz. Hoşça kalın.