Topraklama Yönetmeliği ve Formülü

Merhaba canlar,
Evlerde ve işletmelerde topraklama yapılırken direnç değerleri kıstasının ne olması gerektiği konusu öylesine kafa karıştırıcı ki bu konuya elimden geldiği kadarınca  açıklık getirmeye karar verdim.
Mevzuat topraklama değerlini net olarak açıklayamadığı için bu konuda kafa karıştırıcı bilgiler mevcut.
Kimi diyor 2 ohm’u geçmemeli kimi diyor 5 ohm’u geçmemeli.
İşin garibi bu durumu enerji şirketleri de tam olarak çözemediği için ezber değerleri dayatarak herkesi zora sokabiliyorlar.
Mevzuat bu konuda net olmadığı için konu tartışmaya açık.
İş böyle olunca mecburen enerji şirketlerinin istediği değere uymak zorunda kalabiliyorsunuz yoksa enerji şirketi enerjiyi bağlamıyor.
Yine de elimizdeki mevzuatı kullanarak düzgün yorumlamaya çalışalım…
Bu yazının yazıldığı 2025 senesine girerken topraklama yönetmeliğinde 2001 yasası kullanılmaktadır.(Elektrik Tesislerinde Topraklamalar Yönetmeliği)
Öncekinde (2001 den önceki yasa) olması gerekli topraklama bilgisi net olarak 2 ohm yazabiliyormuş.
Şu an ise belirlenmiş net bir değer yok! net değeri kendi sistemimize bakarak, takılan kaçak akım değerleri ile veya kar yoksa sigorta değerleri ile formülüze ederek buluyoruz.
Aşağıda bunu örnekler ile hesaplayacağız… Fakat bu formülün haricinde mevzuatta ek bir husus var formülden ziyade buna da dikkat edeceğiz hesaplamaların altında ekledim!
Topraklama direnci ölçülürken sistemdeki kaçak akım rölesi değerlerine, yoksa sigorta değerlerine bakılarak bir hesap çıkartılıyor.
Dikkat: Sadece evler için topraklamanın önemi mevzuatı bir tarafta tutalım evler ayrı düşünülmelidir. Evlerde çoluk çocuk prizlere çivi vs soktuğu için daha çok tedbir almak gerekir bu yüzden olması gerekli değer (bize göre) 0,5 – 2 ohm dur. Zaten evin temel topraklaması vardır ve bu değer her türlü sağlanabilir.
Aşağıdaki hesaplar konutların dışında yapılırsa daha sağlıklı olacaktır. Ayrıca tek başına kaçak akım şalterine güvenilmemeli topraklama düşürülmesi gereken en düşük değere düşürülmelidir.

Topraklama Formülü

Ra . Ia ≤ 50V.

Ra = Topraklama Direnci değeri.

Ia = Aşırı akım cihazı açma akımı. (Ia=10xIn) KAK 30mA veya ayarlı akımdır.
Bu formüle göre hesaplamaları yapalım…
Örnek1:
Sistemde 30ma (0,03A.) bulunan bir prizin toprak ölçümüne göre olması gereken toprak direncini bulalım: 50V/0,03 = 1666 ohm dan yüksek olmamalıdır.
(Prizden örnek gittik priz yerine siz cihaz olarak örnek veri girebilirsiniz)
Örnek2:
Sistemde 300ma (0,3A.) bulunan ve termik manyetik şalter özelliği olan bir panoya bağlı prizin toprak ölçümüne göre olması gereken toprak direncini bulalım: 50V/0,3 = 166 ohm dan yüksek olmamalıdır.
Burada dikkat ettiyseniz kullandığınız kaçak akım değeri düştükçe izin verilen topraklama değeri yükselebilmektedir.
Yani kabaca mevzuat diyor ki;
“Madem sen elektrik sisteminde kaçak akım kullandın, o halde toprak direncini düşürmekle çok uğraşmayabilirsin.”
“300ma taktıysan (termik manyetik şalterle beraber) toprak direncin 166 ohm olsa bile yeterlidir.”
“30ma taktıysan toprak direncin 1666 ohm olsa bile yeterlidir.”

Örnek3:
Sistemde kaçak akım kullanılmıyor sadece 16A. sigorta mevcut. Bu durumu şu formül ile hallediyoruz: 50V/16×5 = 0,625 ohm.
Bu formülde 5 değeri sigortanın tipinden geliyor. B tipi sigorta erken açarken c tipi sigorta daha geç açar.
B tipi sigorta: 5
C tipi sigorta 10
D tipi sigorta 15
Yani eğer sigortamız C tipi geç atan sigorta türünden olsaydı 50V/16×10 = 0,3125 ohm toprak değeri istenecekti.
Dikkat: Mevzuatta kaçak akım rölesi kesinlikle kullanılmalı yazıyor. O halde bu hesabı neye göre yapıyoruz diyorsanız 96 sonrası eski yapılar için Kaçak akım rölesi takılması zorunluluk şart tutulmuyor.
(Bunu örnek olarak dursun diye yazdım ama kaçak akım rölesinin kullanılamayacağı yerler zaten eski bina ve yapılardır. Burada daha düşük toprak direncinin istenmesi de tuhaf çünkü kabloların eskimiş olduğu yerde zaten topraklama direncinin düşük çıkması olası değildir.)
Bu hesapların haricinde mevzuat ayrıca der ki: “Elektrik Tesislerinde Topraklamalar Yönetmeliği Madde 10. 6.1.1.3 iv Hata Gerilimi koruma düzeni kullanılıyorsa yardımcı topraklayıcının topraklama direncinin 200 Ω’u, istisnai durumlarda ise 500Ω’u geçmediği kontrol edilmelidir” ve “BS 7671:2008 standardına göre hesaplanan sınır değerler Ra (Zs) 200Ω’u geçmemelidir” Bu durumda her türlü 200 Ω değeri geçmemelidir. Zaten topraklama kablosunu toprağa daldırsanız 150-200 ohm olacaktır. 1 topraklama çubuğu kullanmışsanız zaten toprağın değerine göre 50-150 ohm arasında bir değer çıkabilir.
Dikkat1: Yukarıdaki hesaplamadaki formüldeki değerler kuru zemin içindir. Islak zeminde hesabı farklıdır. Ortamda ıslak bir zemin var ise kullanılması gerekli değerler neredeyse iki katına çıkar. (Mesela oto yıkamacı vs.) Örneğin 30 ma kaçak akım olan bir yer ıslak zemindeyse (kuru zeminde 166ohm luk değerin yerine) 83 ohm olması istenir.

Yazımız herhangi bir tavsiye niteliği taşımaz! Bu değerler yoruma açık bilgiler olduğu için konuya ışık tutmak maksadıyla yazılmıştır. Kullandığınız tüm değerler ve kanunu yasayı bilmek sizin sorumluluğunuzdadır.


Kaynaklar:

https://www.mustafafazlioglu.com.tr/2022/10/24/sebeke-sekline-gore-toprak-olcumu/

https://www.amperenerji.com.tr/hata-akim-koruma-tertibati-kacak-akim-rolesi/

Bunlar da hoşunuza gidebilir...

Bir yanıt yazın

Cevabı alabilmek için E-Posta adresinizi doğru yazmaya özen gösteriniz.

css.php